Geheim register met ex-gevangenen eind 19de eeuw online bij BHIC. Over de Mokumse Grietje met de lange vingers en andere draaideurcriminelen…
Haar en wenkbrauwen bruin, blauwe oogen, lange neus, ronde kin, gezond van kleur, een weinig pokdalig… Zomaar een paar uiterlijke kenmerken van de 34-jarige Grietje Voerman uit Buikersloot die zich meerdere malen schuldig maakt aan diefstal. Na een langdurig verblijf achter de tralies wordt zij op 4 februari 1885 ontslagen uit de strafgevangenis van ‘s-Hertogenbosch. Grietje en vele andere ex-gevangenen vind je (meestal mét portretfoto) terug in het ‘Geheim Register van Ontslagen Gevangenen’ dat nu bij het BHIC online staat. Een schat aan informatie voor genealogen, onderzoekers en belangstellenden die meer te weten willen komen over het criminele verleden van hun voorouders.
De database telt maar liefst 1.676 ex-gevangenen, waarvan 117 vrouwen en 1.559 mannen, die tussen 1882 en 1896 in een maandelijks uitgeven geheim register hebben gestaan. Maandelijks magazine met ex-boeven en boevinnen Het begint allemaal eind mei 1882 als de toenmalige Minister van Justitie A.E.J. Modderman bekendmaakt aan de procureurs-generaal bij de Gerechtshoven dat hij bij wijze van proef een ‘Geheim Register van Ontslagen Gevangenen’ wil uitgeven. In dit register worden de fotoportretten, persoonsgegevens en de justitiële voorgeschiedenis van de “alsnog gevaarlijk geachte gevangenen” opgenomen, die in de daarop volgende maand worden ontslagen. Bij deze categorie ex-gedetineerden gaat het om alle recidivisten uit de cellulaire of strafgevangenissen te Hoorn, Leiden, ‘s-Hertogenbosch, Rotterdam, Amsterdam en Utrecht met een voltooide gevangenisstraf van meer dan twee jaar gemeenschappelijke, of meer dan één jaar eenzame opsluiting en verder alle vrijgelaten gevangenen uit het Huis van Opsluiting en Tuchtiging te Leeuwarden.
In het begin krijgen enkel de Procureurs-generaal bij de Gerechtshoven en de Officieren van Justitie dit geheime register. Later komen daar de officieren der marechaussee en commissarissen van politie in gemeenten met meer dan tienduizend inwoners bij. Wel krijgen alle abonnees van het Departement van Justitie de uitdrukkelijke instructie om zowel de inhoud als het bestaan van het Register geheim te houden. Dit om te verhinderen dat “welgezinde ontslagenen in hunne pogingen om op eerlijke wijze aan den kostte komen, worden belemmerd.”
Mijn opa is een boef
Op de website van het BHIC is al een grote hoeveelheid informatie beschikbaar van het criminele verleden van Brabantse voorouders. Je vindt er gevangenisregisters, documenten van de Raad van Brabant, vonnissen en uitspraken van de rechtbanken en vredegerechten. Nu is daar het Geheime Register van Ontslagen Gevangenen bij gekomen. Heeft een van je voorouders een crimineel verleden? Dan kan je het visuele spoor dat hij of zij in dit geheime register heeft achtergelaten met behulp van andere bronnen van het gevangeniswezen betrekkelijk eenvoudig verder uitdiepen.
Ga hier naar het geheim register, of duik hier in onze andere boevenbronnen.
