NGV Nieuws

Augustus staat van oudsher bekend als de oogstmaand. En ook in ons archief bleek de afgelopen maand heel vruchtbaar. In deze nieuwsbrief geven we een overzicht van alle nieuwe indexen en andere aanwinsten die op de website zijn verschenen. Pluk er de vruchten van voor jouw onderzoek!

In augustus 2023 zijn de indexen van de volgende bronnen toegevoegd. In de meeste gevallen zijn deze bronnen ook al digitaal te vinden op onze website.

Burgerlijke stand

Geboorten

• Budel: 1857-1872
• Eethen, Genderen en heesbeen: 1883-1902
• Deurne en Liessel: 1918-1922
• Dommelen: 1913-1922
• Drongelen: 1863-1892
• Duizel en Steensel: 1913-1922
• Gestel en Blaarthem: 1843-1902
• Heeze: 1811-1817, 1843-1912
• ‘s-Hertogenbosch: 1850
• Heusden: 1831-1862
• Hooge en Lage Mierde: 1883-1902, 1913-1922
• Hooge en Lage Zwaluwe: 1913-1922
• Klundert: 1913-1922
• Lierop: 1903-1922
• Loon op Zand: 1918-1922
• Luyksgestel: 1903-1912
• Maarheeze: 1811-1856, 1913-1922
• Meeuwen: 1818-1842
• Mierlo: 1893-1902
• Nieuwkuijk: 1830-1842
• Nieuw-Vossemeer: 1903-1922
• Nuenen, Gerwen en Nederwetten: 1903-1912
• Oerle: 1903-1921
• Oirschot: 1811-1812, 1823-1833, 1879-1902 en 1913-1922
• Oosterhout: 1811-1818
• Oost-, West- en Middelbeers: 1903-1922
• Raamsdonk: 1835-1856, 1864-1877, 1886-1892 en 1903-1917
• Someren: 1811-1823, 1903-1912
• Tilburg: 1915-1917 en 1919
• Tongelre: 1883-1902
• Westerhoven: 1903-1922
• Woensel: 1811-1821, 1873-1881

Doop-, trouw- en begraafboeken

Dopen

• Boekel: 1696-1769
• Erp: 1663-1672
• Megen: 1616-1636, 1643-1679

Trouwen

• Erp: 1664-1673

Begraven

• Boekel: 1696-1769

Schepenbanken

• Berghem: 1685-1694, 1761-1781
• Dinther: 1750-1765
• Heeswijk: 1800-1808
• Oijen: 1804-1808
• Vught en Cromvoirt: 1728-1734, 1806-1815

Rechtbanken

• Vonnissen krijgsraad ‘s-Hertogenbosch (toegang 20): 1883-1919
  De vonnissen zijn hier op de website te doorzoeken.

Boeken

• POUWELS, Henk: Martien Biemans. Broeder in het verzet. Oorlog en verzet in Stevensbeek en Overloon
• DUDOK VAN HEEL, S.A.C.: Van Amsterdamse Burgers tot Europese Aristocraten (band I en II)
• HAM, W.A. van: Noord-Brabantse wapens en vlaggen. Wapens en vlaggen van de provincie, gemeenten, dorpen, waterschappen en kerkelijke instellingen
• BIERENS, Patrik, e.a.: Goeien aord op Stinsels zand
• DUFORNEE-HAZENBERG, Jeanne: Breukelse straat 57
• DUFORNEE-HAZENBERG, Jeanne: De Hazenberg kroniek van 1645-2008
• DUFORNEE-HAZENBERG, Jeanne: Het verhaal van opa en opoe Nouwens
• LIER, Frans van: “Zonder woede geen plezier” en andere uitspraken uit 1987
• VERDUIJN, Marijke: De verliezers: straf en heropvoeding in Kamp Vught 1944-1949

Foto’s

Aan de digitale beeldbank zijn in de afgelopen maand afbeeldingen toegevoegd:

• DCVAR-…: Foto’s oud-leerlingen Priester van het Heilig Hart en Raymond Poulidor, Gemert

Films

Via de filmbank Brabant in Beelden zijn de volgende nieuwe films te raadplegen:

• DOORN-01 t/m -04: Familiefilms Schijndel
• HEE-14: Compilatie van verschillende gebeurtenissen in Heesch
• RITA-01 en -02: Familiefilm De Wit en carnaval in Mierlo-Hout (Helmond)
• STERKENS-01 t/m -12 Familiefilms Sterkens, voornamelijk Sint Willebrord
• VORST-01: Dorpsfilm Vorstenbosch
• BERCH-05 t/m -08: Films heemkundekring Berghem

Gescande archiefstukken

Via scannen-op-verzoek is een groot aantal archiefstukken gescand en online gepubliceerd. Bekijk het complete overzicht (Excel-bestand)

Ander nieuws

Het project om alle doodsbriefjes (overlijdensverklaringen met doodsoorzaak) uit onze collectie te digitaliseren en te indiceren is afgerond. Dat betekent dat de verklaringen nu online op naam doorzoekbaar zijn. Meer weten? Lees hier het volledige nieuwsbericht.

Vrijwilligers bedankt

Het doorzoekbaar maken van bovengenoemde bronnen is uitsluitend mogelijk dankzij de hulp van ruim 90 vrijwilligers die werkzaam zijn bij het BHIC. Wij bedanken alle vrijwilligers voor hun betrokkenheid en inzet!

Nooit ons laatste nieuws missen?   Meld je aan voor onze nieuwsbrief!

Project ‘digitaliseren en indexeren doodsbriefjes’ afgerond

Sinds het voorjaar van 2021 is een groep vrijwilligers bij het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) druk bezig geweest met het toegankelijk maken van de briefjes waarin een arts de doodsoorzaak heeft opgetekend, beter bekend als de ‘doodsbriefjes’. Dat project is nu afgerond. Dankzij deze vrijwilligers kunnen onderzoekers nu via een index de doodsbriefjes (www.bhic.nl/doodsbriefjes) raadplegen van alle gemeenten waar het BHIC doodsbriefjes van heeft. Zij kunnen daar bijzondere gegevens van hun voorouders in terugvinden.

“Of mensen geëvacueerd zijn, of een zwervend bestaan hebben geleid, maar ook belangrijke ontwikkelingen binnen de medische stand: je ziet zoveel méér terug in doodsbriefjes dan enkel de oorzaak van overlijden”, vertelt onderzoeker Marja Waals enthousiast. Zij nam in 2021 het voortouw om dit project samen met het BHIC op te starten. Niet veel later sloten ook Netty van ’t Hof, André Schoones en Betsy van der Wiel zich aan bij de vrijwilligersgroep. Marja heeft ook meteen een medische encyclopedie samengesteld, waarin je alle oorzaken van overlijden kunt terugvinden.  

Doodsbriefjes
Sinds 1865 is het in Nederland zo geregeld: de arts die het overlijden van iemand vaststelt, moet een verklaring opmaken met daarin de oorzaak van het overlijden. Die verklaring gaat vervolgens naar de ambtenaar van de burgerlijke stand. Nu zijn er twee soorten doodsbriefjes. Doodsbriefje A is een beknopte omschrijving, doodsbriefje B is veel uitgebreider; bestemd voor het Centraal Bureau voor de Statistiek voor verwerking in de bevolkingsstatistiek. 

Brongegevens over hoe iemand aan zijn einde is gekomen zijn in Nederland schaars. In de overlijdensakte ontbreekt dit gegeven. Doodsbriefjes zijn dan ook in meerdere opzichten een unieke bron. Je moet wel een beetje geluk hebben om zo’n briefje te pakken te krijgen, want in de loop der tijd zijn er helaas veel vernietigd. Maar gelukkig zijn er ook bewaard gebleven.

Hieronder een volledig overzicht van de bij het BHIC bewaarde verklaringen van overlijden (doodsbriefjes), met vermelding van toegangsnummer, periode en inventarisnummers:

• Alem, Maren, Kessel (toegangsnr. 7314), 1885 en 1938-1957 (inv.nr. 605)
• Berghem (toegangsnr. 7349), 1940-1976 (inv.nrs. 19.2, 19.3 en 20.1)
• Berlicum (toegangsnr. 5035), 1877-1879, 1881-1883, 1886-1901, 1904, 1909, 1916, 1920-1923 en 1927 (inv.nrs. 739-767)
• Beugen en Rijkevoort (toegangsnr. 7024), 1923-1926 en 1930-1936 (inv.nrs. 970-979)
• Cromvoirt (toegangsnr. 5062), 1915-1921, 1924-1925 en 1927-1932 (inv.nr. 472)
• Den Dungen (toegangsnr. 5038), 1866-1941 (inv.nr. 911)
• Dinther (toegangsnr. 7602), 1935-1952 (inv.nrs. 204-205)
• Erp (toegangsnr. 7689), 1940-1945 (inv.nr. 172)
• Geffen (toegangsnr. 7338), 1901-1941 (inv.nr. 106); (toegangsnr. 1487), 1959-1962 (inv.nr. 14)
• Huisseling en Neerloon (toegangsnr. 7387), 1880-1922 (inv.nr. 169)
• Lith (toegangsnr. 7316), 1880-1899, 1901-1912, 1914-1920, 1922-1924, 1926, 1928 en 1930-1932 (inv.nrs. 1196-1241)
• Mill en St. Hubert (toegangsnr. 7033), (1822)1831-1833, 1838-1840, 1874-1875 en 1907-1908 (inv.nr. 711)
• Nistelrode (toegangsnr. 7488), 1921-1929 (inv.nr. 1342) (ontbreekt)
• Oijen en Teeffelen (toegangsnr. 7321), 1928-1938 (inv.nrs. 1027-1037)
• Oss (toegangsnr. 7363), 1882-1929 (inv.nrs. 2106-2110) 
• Ravenstein (toegangsnr. 7476), 1876-1920, met hiaten, en 1922-1950 (inv.nrs. 33-37)
• Reek (toegangsnr. 7726), 1924-1926 en 1941-1942 (inv.nr. 51)
• Schijndel (toegangsnr. 5135), 1944-1960 (inv.nrs. 624-640)
• Sint-Michielsgestel (toegangsnr. 5136), 1941-1943, 1945-1947 en 1952-1953 (inv.nrs. 542-547 en 2277); 1932-1936 (inv.nrs. 2271-2275); 1939-1949 (inv.nr. 2276)
• Sint-Oedenrode (toegangsnr. 7737), 1870-1939 (inv.nrs. 1531-1600); (toegangsnr. 7635), 1940-1956 (inv.nrs. 502-518)
• Veghel (toegangsnr. 7753), 1897-1936 (inv.nrs. 1541-1580); 1940-1945 (inv.nrs. 1275-1276)
• Vught (toegangsnr. 5224), 1870-1930 (inv.nrs. 61-64); registers van aan de hoofdinspecteur van de volksgezondheid gezonden persoonssterfkaarten, 1905-1909 (inv.nrs. 65-66); (toegangsnr. 5131), 1940-1949 (inv.nr. 1202)

“De doodsbriefjes geven je een directe inkijk in die tijd. Het is schrikbarend hoeveel kinderen er wel niet zijn overleden aan difterie of kinkhoest. Je ziet soms gezinnen die bijna jaarlijks een doodgeboren kindje krijgen. Er zit zoveel tragiek in deze documenten.” Als een kindje doodgeboren is, zocht Marja de naam van de ouders erbij. “Zodat zo’n jongetje of meisje meer is dan alleen de vermelding ‘doodgeboren’. Dat maakt het ook een heel bijzonder archief. Als iemand een zwervend bestaan heeft geleid, zie je dat ook. De gemeente waarin hij is overleden heeft zo nauwkeurig mogelijk in kaart gebracht waar hij al die tijd is geweest.”

Chapeau!
Het doorzoekbaar maken van deze interessante bron was mogelijk dankzij de hulp van Marja, Netty, André en Betsy. Daarom willen wij hen namens het BHIC en alle (toekomstige) gebruikers ontzettend bedanken voor hun enorme inzet en bijdrage!

nieuw online portaal

850.000 dossiers met bouwvergunningen van Gemeente Breda zijn toegankelijk gemaakt via een nieuw online portaal. Gekoppeld aan breda.nl en de website van Stadsarchief Breda vind je daar ruim een half miljoen bouwtekeningen. In dit publieksvriendelijk systeem kan iedereen vanaf 1 juni zelf informatie vinden over bijvoorbeeld een huis of een gebouw, en die daarna direct downloaden. Wethouder Boaz Adank opende op 13 juni het portaal officieel.
 
2,3 miljoen scans
 
De bouwvergunningen zijn een aantal jaar geleden allemaal gedigitaliseerd: ruim 1,5 kilometer in totaal, zo’n 2,3 miljoen scans! Al een grote stap vooruit, alleen moest je nog enkele werkdagen wachten totdat het dossier per mail werd toegestuurd. Je ontving dan het complete dossier want een selectie van bepaalde bouwinformatie was niet mogelijk. Het aantal aanvragen was er niet minder om: van 1 november 2019 tot en met 31 mei 2023 werden er 14.470 dossiers opgevraagd.
 
Nieuw archief, nieuw portaal
 
In het nieuwe portaal zoek je snel en gemakkelijk in de duizenden dossiers en download je gratis met enkele klikken precies wat je nodig hebt. Deze digitale bouwvergunningen zijn het nieuwe origineel en vervangen de oude papieren variant. De papieren vergunningen zijn grotendeels vernietigd.
Er wordt een representatieve selectie met fysieke bouwvergunningen bewaard.
 
Meer informatie vind je op onze website onder Collecties – Archieven – Bouwdossiers.

Gepubliceerd: 18 augustus 2023

Een oproep om radiotoestellen en fietsen in te leveren. Een waarschuwing voor vergelding bij het plegen van sabotage. Deze bekendmakingen gebruikte de Duitse bezetter in de periode 1940-1945 om de bevolking te informeren over nieuwe besluiten en maatregelen. Dankzij het project De oorlog in bekendmakingen zijn afgelopen jaar meer dan duizend van deze aanplakbiljetten gedigitaliseerd. Met de publicatie van de Handreiking Bekendmakingen 1939-1946 is het project afgerond.

Bekendmakingen, datum onbekend. Fotograaf onbekend, collectie OVCG, Groninger Archieven

Project De oorlog in bekendmakingen afgerond

Meer dan duizend bekendmakingen worden via infographics (informatieve illustraties) en een digitale kaart gepresenteerd op oorlogsbronnen.nl als onderdeel van het project De oorlog in bekendmakingen. Hierdoor krijgen we inzicht in de steeds veranderende machtsverhoudingen in Nederland in de periode 1939-1946. De bekendmakingen zijn onder andere gekoppeld aan locaties, gebeurtenissen en personen. De verhalen achter de bekendmakingen komen op deze wijze aan de oppervlakte. Ook laat dit project zien dat bronnen altijd onderdeel uitmaken van een bredere thematische context. 

Handreiking Bekendmakingen 1939-1946

Netwerk Oorlogsbronnen, Stichting Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen (OVCG) en de Groninger Archieven ontwikkelden een handreiking voor alle collectiehouders in Nederland die documenten uit de Tweede Wereldoorlog in Nederland beheren. Het document biedt collectiebeheerders handvatten voor het identificeren, beschrijven en contextualiseren van deze bijzondere en informatierijke bronnen. Naast achtergrondinformatie bevat het ook praktische adviezen en tips.

Het project De oorlog in bekendmakingen is een initiatief van Netwerk Oorlogsbronnen, OVCG en de Groninger Archieven, mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds.

zie Project ‘De oorlog in bekendmakingen’ afgerond – Groninger Archieven

Steeds meer geboorteakten van de burgerlijke stand zijn op naam doorzoekbaar via onze website. Afgelopen week is een nieuwe set indexen beschikbaar gekomen.  

Op onze website kunt u nu ook zoeken door de geboorteakten uit de periode 1853-1902 van de voormalige gemeenten:

• Medemblik (tot 1900)
• Midwoud (tot 1900)
• Nibbixwoud
• Obdam (1811-1900)
• Opmeer
• Opperdoes
• Oudendijk

Onze collega’s van het Zeeuws Archief hebben de zoekgids Meekrap en meestoven in Zuidwest-Nederland, 1700-1950 samengesteld.

De wortels van meekrap werden in meestoven bewerkt en daarna gebruikt als grondstof voor rode kleurstoffen. Meekrap was eeuwenlang een toonaangevend en winstgevend product. Deze gids biedt een totaaloverzicht van archiefstukken die betrekking hebben op de teelt van meekrap en dient als startpunt voor onderzoek. 

Het Zeeuws Archief heeft het archief van de Koninklijke Maatschap De Wilhelminapolder (KMWP) van de oprichting in 1809 tot 1960 geconserveerd en gedigitaliseerd. Het bedrijf is nog altijd één van de grootste landbouwbedrijven in Nederland. Het project is aangevuld met enkele archieven over meestoven uit het West-Brabants Archief, gemeentearchief Goes en streekarchief Goeree-Overflakkee.

De West-Brabantse meestoofarchieven zijn gedigitaliseerd en direct op onze eigen website te bekijken:

• De Nieuwe Meestoof te Stampersgat, 1851-1892
• De meestoof te Fijnaart, 1759-1804
• De Nieuwe Meestoof te Heijningen, 1700-1899
• De Oude Meestoof te Klundert, 1744-1884
• Vereniging van belanghebbenden in de exploitatie van een meestoof te Standdaarbuiten, 1836-1924
• Meestoof Het Vertrouwen te Nieuw-Vossemeer, 1864-1885
• De Oude Meestoof of de Balans te Steenbergen, 1745-1865

Bekijk voor meer informatie over dit project en het archief van de KMWP de website van het Zeeuws Archief. 

Direct naar de onderzoeksgids Meekrap en meestoven in Zuidwest-Nederland.
Je vindt de archiefstukken onder het kopje Gids, in de inleiding staat de meekrapteelt uitgebreid beschreven.

NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies

Sinds zeer korte tijd beschikt het Regionaal Archief Tilburg over een register met alle processen-verbaal van de Tilburgse vreemdelingenpolitie. Het register bleek te zijn bewaard bij het NIOD in Amsterdam. Het vermoeden is dat het register ooit door de toenmalige gemeentepolitie Tilburg is uitgeleend aan het Openbaar Ministerie, maar dat het register niet terug is gestuurd. Al eerder in het jaar 2000 zijn er registers vanuit het NIOD naar Tilburg teruggekeerd.

Wat staat er in het register?

Het register bevat processen-verbaal van de vreemdelingenpolitie en start in juni 1940. De gemeentepolitie heeft dan al direct de opdracht gekregen om Engelse mannen aan te houden tussen de 16 en 60 jaar. Na aanhouding worden twee Engelsen afgevoerd naar een kamp in Schoorl. In december van dat jaar worden ook nog Engelse kloosterzusters afgevoerd. Ook Belgen, Fransen, Amerikanen en incidenteel een Zweed vormen onderwerpen in de processen-verbaal. Soms is een paspoort kwijtgeraakt.

Op last van de Sicherheitspolizei (SiPo) ‘s-Hertogenbosch worden in de loop van de bezetting steeds meer Tilburgers aangehouden. Vaak worden die doorgezonden naar het Huis van Bewaring aldaar. Uit de processen-verbaal blijkt dat veel bijbels van Jehova’s van getuigen in beslag worden genomen. Ontvluchte Franse krijgsgevangenen worden in april 1942 aangehouden. Na oktober 1944 worden er geen processen-verbaal meer opgesteld.

Jodenvervolging

Rond juni 1942 worden veel huiszoekingen gedaan bij pensions, waar vaak Joden verblijven. Vanaf november 1942 neemt het aantal meldingen over Joden toe. Veel Joden worden in augustus 1942 afgevoerd naar Vught en Westerbork. In november 1942 wordt de slagerij van David Gersons aan de Bisschop Zwijsenstraat leeggehaald.

De tweede grote melding dateert van 29 november tot 5 december, Joodse gezinnen worden dan bij elkaar gebracht en moeten vaak hun eigen huis verlaten. Hun woningen aan de Ridderstraat, J.P. Coenstraat en Diepenstraat wordt direct beschikbaar gesteld aan werknemers van machinefabriek König. In februari en maart, april, mei 1943 volgen arrestaties van diverse Joden. 

Vanaf december 1942 is er steeds meer informatie te vinden over de verzegelde woningen van Joden en wat er met de huisraad is gebeurd. Rond mei 1943 worden 69 ! woningen van weggevoerde Joden weggegeven aan Tilburgers. Soms wordt huisraad opgeslagen in de fabriek van Eras.

 In juni 1943 geeft de Tilburgse politie door dat de opsporing van Joden als vervallen kan worden beschouwd. Dramatisch zijn de arrestaties een jaar later van onderduikers in het huis van Bebber evenals die bij Martina Janssen (Moerel). 

Scans beschikbaar

De scans van de processen-verbaal 1940-1944 vind je hier. (Gemeentepolitie Tilburg, 29.1286)

Gerelateerde websites

• Categorie:Oorlogsslachtoffers Tilburg – Wiki Midden-Brabant (wikimiddenbrabant.nl) 
• Gemeente onderzoekt handel in Joods vastgoed tijdens en na WOII – Gemeente Tilburg