NGV Nieuws

Welke informatie kan ik vinden in de archieven? Wat is een inventaris? En hoe vind ik wat ik zoek?

Als je voor het eerst begint met archiefonderzoek kan dat best lastig zijn.
Om onderzoekers sneller op weg te helpen is er daarom een handige verzamelpagina gelanceerd met uitleg en tips. Met enkele filmpjes word je verder wegwijs gemaakt om je onderzoek op een goede manier aan te pakken.

Wat is een archief?
In deze video wordt uitgelegd wat je zoal in een archief kunt vinden. Dit kan informatie zijn over bijvoorbeeld het huwelijk van je overgrootouders, maar ook over je woning of je sportclub.

Hoe doe je onderzoek?
Tips over hoe en waar je je zoektocht het beste kunt beginnen.

Hoe zoek je online in een archief?
Meer uitleg over hoe een archief is opgebouwd, wat bijvoorbeeld een inventaris is en hoe je hierin zoekt. 

Voor meer specifiek onderzoek naar voorouders is ook de serie Archiefonderzoek voor Dummies van het Drents Archief handig. In deze video’s wordt uitgelegd hoe je online kunt zoeken in Burgerlijke Stand, kerkboeken, militaire archieven en in kranten. De uitleg die hier wordt gegeven kun je ook toepassen op de website van het West-Brabants Archief.

Bekijk Archieftips voor beginners voor alle filmpjes en uitleg over archiefonderzoek.

Natuurlijk kun je met vragen over je onderzoek ook altijd terecht bij onze studiezaalmedewerkers.
Per mail of per telefoon op 085 040 4110: dinsdag en donderdag tussen 9.00 en 16.00 uur

Gisteren kregen wij van het echtpaar Geerts een stapeltje waardevolle archiefstukken overhandigd, afkomstig van hun (schoon)vader Hendrik Geerts. Hij was tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangenisbewaker in het Huis van Bewaring in Assen en speelde een belangrijke rol in de overval op het Huis van Bewaring op 11 december 1944. Geerts verstrekte de Knokploeg Noord-Drenthe informatie over de wisseling van de wacht in het Huis van Bewaring en dankzij hem kon de knokploeg de sleutel van de deur namaken.

Het meest bijzondere document in het archief van Geerts is onbetwist een lijst met 191 namen van gevangenen in de periode november 1944 tot 8 februari 1945. Gedurende de oorlog werden steeds minder namen van gevangenen geregistreerd door de bezetter, dus deze namenlijst is een zeer welkome aanvulling op de huidige archieven. Het archief van Hendrik Geerts zal binnenkort door onze behoudsmedewerkers gecheckt worden op materiële staat, daarna wordt het geïnventariseerd om uiteindelijk aan de collectie WOII te worden toegevoegd.

De notariële archieven van Schouwen-Duiveland uit de periode 1642-1810 zijn nu online te bekijken. De bijna 55.000 akten laten meer dan 150 jaar leven en werk in de steden op Schouwen-Duiveland zien. De persoonsvermeldingen zijn bovendien gekoppeld aan gegevens die al bekend waren.

Al eeuwen gaan mensen naar een notaris voor het vastleggen van afspraken. Denk aan huwelijkse voorwaarden, testamenten, boedelbeschrijvingen, akten van verkoop, hypotheken en contracten. Allerlei belangrijke zaken voor het dagelijkse leven van je voorouders vind je terug in de notariële archieven. Het archief van de notaris bestaat met name uit protocollen: samengebonden originele akten, ook bekend als de minuutakten.

Raadpleegbaar in Zeeuwen Gezocht

De archieven van notarissen worden in twee periodes ingedeeld. Vóór 1811 en daarna. Van die eerste periode zijn de gegevens van de notarissen van Zierikzee, Brouwershaven, Haamstede en Nieuwerkerk op Schouwen-Duiveland nu via de website van het Zeeuws Archief te raadplegen. De akten zijn op twee manier raadpleegbaar: via de zoekingang Notariële akten en via Zeeuwen Gezocht, de zoekmachine van het Zeeuws Archief voor iedereen die onderzoek doet naar zijn of haar voorouders.

Nu ook scans

De notariële gegevens zijn tussen 2003 en 2016 ingevoerd door vrijwilligers van het voormalige Gemeentearchief Schouwen-Duiveland. Bij de overgang naar het Zeeuws Archief in 2019 is het totale bestand geconverteerd en aangepast. Hierdoor zijn de akten en personen nog beter te vinden en bovendien worden nu ook de scans van de akten getoond. Deze scans zijn voor het merendeel gedigitaliseerde microfilmopnames uit de jaren negentig van de vorige eeuw. In de loop van dit jaar worden deze vervangen door scans van de originele akten.

De gegevens en scans van de Schouwen-Duivelandse notarissen vóór 1811 vormen een waardevolle aanvulling op de digitale informatie die het Zeeuws Archief online aanbiedt. De archieven beslaan een periode van meer dan 150 jaar en zijn extra bijzonder, omdat de oude notariële van Middelburg en Vlissingen helaas verloren zijn gegaan.

Voorbeeld: Schip gekaapt

Op 9 mei 1693 verschijnen Isaack Abrahamse, Job Cornelisse, Huijbrecht Salomoense en Joos Jacobse voor notaris Leonard Hollaer te Zierikzee. Zij leggen een verklaring (attestatie) af die de notaris vastlegt. Zij waren op 6 januari 1693 vanuit Zierikzee met het schip ‘De Coninckginne Maria’, eigendom van de Zierikzeese koopman Isaack Lambrechtse, vertrokken naar Noorwegen. Op de terugweg is het schip, geladen met onder andere kreeften en brandhout, op 31 maart 1693 gekaapt door een Duinkerker kaper “De Gouden Dragonder” van kapitein Machiel Kertinck. Het schip werd helemaal  leeggeroofd en berooid keerden de matrozen terug naar Zierikzee. Dat was voor koopman Lambrechtse een grote strop en om in aanmerking te komen voor een uitkering van de verzekering moest de bemanning van het schip een verklaring over de gebeurtenis opmaken bij de notaris.

Waar kan ik de notariële akten vinden?

De ingevoerde gegevens zijn, samen met de notariële akten van na 1810, te doorzoeken via de zoekingang ‘Notariële akten’. In totaal zijn dit bijna 120.000 akten.

Alkmaar

Joodse burgers in Alkmaar : onteigening en rechtsherstel / Ingrid van der Vlis, Laura de Jong, Mirjam Vriend, Wim van Meurs, Marieke Oprel. – Nijmegen : Radboud Universiteit, Advies & Actualiteit, 2022. – 70 pagina’s ; 24 cm. – Met literatuuropgave. – Onderzoek in opdracht van gemeente Alkmaar.

De kazerne die een luchtkasteel bleef / Frank Oosterboer. – Plaats van uitgave niet vastgesteld : Frank Oosterboer, 2022. – 14 pagina’s : illustraties ; 1 pdf. – (Kazernereeks ; 2)

Twee succesvolle boeken van Chr. van Abkoude en twee minder bekende : Pietje en Kruimeltje, Frits en Daantje / Walter Gerritsen van der Hoop. – Amsterdam : Stichting Geschiedenis Kinder- en Jeugdliteratuur, 2022. – 31 pagina’s : illustraties ; 21 cm. – (De waare rijkdom ; 22). – Met literatuuropgave.

Groenten veilen in Alkmaar : het wel en wee van de Alkmaarseveiling vanaf rond 1900 / door Joh Langereis ; bewerkt en aangevuld door Han Langereis. – Epe : Han Langereis, 2022. – 129 pagina’s : illustraties ; 24 cm.

Den Helder

Egbert Jan Bok (1868-1932) liberaal met een sociaal hart : scheepsbouwer, raadslid en wethouder in Den Helder / Ruud Claessen. – Den Helder : Ruud Claessen, 2022. – 57 pagina’s : illustraties ; 30 cm. – Met literatuuropgave.

De Zwarte Raaf. EJ Bok en Zonen : scheepsbouwers in Amsterdam / Ruud Claessen. – Den Helder : Ruud Claessen, 2022. – 17 pagina’s : illustraties ; 30 cm. – Met literatuuropgave.

Joodse burgers in Den Helder : onteigening en rechtsherstel / Ingrid van der Vlis, Laura de Jong, Mirjam Vriend, Wim van Meurs, Marieke Oprel. – Nijmegen : Radboud Universiteit, Advies & Actualiteit, 2022. – 74 pagina’s ; 24 cm. – Met literatuuropgave. – Onderzoek in opdracht van gemeente Den Helder.

Wieringen / Wieringermeer

Een Utrechtse gevelsteen op Wieringen : verslag van een speurtocht / Johan P. Mels ; met medewerking van Nynke van der Zee. – Nijverdal : Johan P. Mels, 2021. – 36 pagina’s : illustraties ; 30 cm. – Met literatuuropgave.

Catrinus Douma 1917-1945 : sleutelfiguur in het verzet Wieringermeer / Anita Blijdorp. – Wieringermeer : Anita Blijdorp, 2023. – 100 pagina’s : illustraties ; 21 cm. – Met literatuuropgave. – ISBN 978-90-833053-2-5

Noord-Holland

Wandel- en teekentochtenboek 1956 tot en met 1964 / Jaap Oudes. – Plaats van uitgave niet vastgesteld : Jaap Oudes, 1964. – 50 pagina’s : illustraties. – Handschrift in pdf.

250 jaar stoom in 58 verhalen / voorwoord: Els Goetjes ; redactie: Jan Evers. – Medemblik : Vereniging Vrienden van het Stoommachinemuseum “De Vier Noorder Koggen”, 2022. – 242 pagina’s : illustraties ; 25 cm. – ISBN 90-6011-859-6

Joodse burgers in Noord-Holland : onteigening en rechtsherstel / Ingrid van der Vlis, Laura de Jong, Mirjam Vriend, Wim van Meurs, Marieke Oprel. – Nijmegen : Radboud Universiteit, Advies & Actualiteit, 2022. – 94 pagina’s ; 24 cm. – Met literatuuropgave. – Onderzoek in opdracht van gemeenten Bergen, Castricum, Dijk en Waard, Heiloo, Hollands Kroon, Schagen en Texel.

Lutjeland : het land waar mijn moeke geboren is / Johan P. Mels ; met medewerking van Nynke van der Zee. – Plaats van uitgave niet vastgesteld : Johan P. Mels, 2022. – 40 pagina’s : illustraties ; 30 cm. – Met literatuuropgave.

Geschiedenis

Vrede over Israël : toespraken gehouden op Donderdag 19 September 1935 in de Apollohal te Amsterdam, in de protestvergadering tegen de ontrechting der Joden in Duitschland / sprekers: A. Asscher, L.H. Sarlouis, A.H. de Hartog, H. Drost, L.E. Visser, J.J. Buskes, A.R. de Jong, D. Cohen. – Amsterdam : W. ten Have, 1935. – 35 pagina’s ; 25 cm.

Oral history : de mensen en hun verhalen / Selma Leydesdorff ; met medewerking van Arjan van Hessen, Dienke Hondius en Fridus Steijlen. – Amsterdam : Prometheus, 2021. – 318 pagina’s ; 22 cm. – Met literatuuropgave. – ISBN 978-90-446-4977-2

Oorlog en ongelijkheid : een inclusieve geschiedenis van de Gouden Eeuw / Marjolein ’t Hart. – Amsterdam : Boom uitgevers, 2022. – 224 pagina’s : illustraties ; 23 cm. – Met literatuuropgave, register. – ISBN 978-90-2443-444-2

Hoor, hoor, de dijk is dicht! : de Zuiderzee in beeld, films en verhalen / Willem van der Ham. – 2e druk. – Zutphen : Walburg Pers, 2023. – 183 pagina’s : illustraties ; 18 cm. – 1e druk: 2022. – Met literatuuropgave. – ISBN 978-94-6456-022-0

De Gouden Eeuw in 500 portretten, taferelen & analyses / onder redactie van Willem Frijhoff, Catherine Secretan & Andreas Nijenhuis-Bescher ; vertalingen [uit het Frans]: Nettie Abbring … [en anderen]. – Amersfoort : Uitgeverij Van Wijnen, 2022. – 2 delen (1616 pagina’s) : illustraties ; 25 cm. – Band 1: A-L. Band 2: M-Z. – Met literatuuropgave, register. – Oorspronkelijke titel en uitgave: Dictionnaire des Pays-Bas au Siècle d’Or. – Parijs : CNRS, 2018. – ISBN 978-90-519-4603-1

Bijzondere aanwinst

Oude en nieuwe beschryvinge van Holland, Zeeland en Vriesland: midsgaders de opkomste en daden der selver Graven, van Diederick den I. tot Philips den III / beschreven door den Hoogh-geleerden heer door Petrus Scriverius ; nu eerst uyt het Latijn in onse Nederlantsche Tale gebracht ; als mede een vervolgh van de voornaemste geschiedenissen, beginnende met de regeeringe van Prins Willem den I, en eyndigende met het fluyten van den eeuwigen vrede, besloten tot Munster ; ’t samen gesteldt door J.v.O … – Alle graven van Hollant en WestVrieslant / konstig na ’t leven in koper gesneden en getrouwelijk beschreven door den hoog-geleerden Petrus Schriverius. – ‘s-Gravenhage : Mr. Pieter Brugman, 1677 (Amsterdam : Levyn van Dyck). – 2 delen in 1 band (120, 620 pagina’s) : gravures, kaart ; 24 cm.

Op onze website is sinds kort een aanvulling van de militieregisters van een aantal Brabantse gemeenten op naam te doorzoeken. Dit dankzij de hulp van vele vrijwilligers die deze militieregisters hebben ingevoerd op de website HetVolk. Deze registers zijn nu op onze website online toegankelijk en kun je doorzoeken. 

Het gaat om 89 verschillende boeken. Via de bijgesloten lijst kun je zien om welke plaatsen het gaat en om wat voor soort registers. Erachter is ook nog het aantal aktes per register vermeld. In totaal gaat het om 28.802 aktes. Je kunt de namen van dienstplichtigen zoeken via www.bhic.nl/stamboom.

Wat zijn militieregisters?
In 1815 werd bepaald dat de Nederlandse strijdmacht naast het bestaande beroepsleger moest bestaan uit een korps Nationale Militie. Vrijwilligers konden zich aanmelden voor dit korps en bij onvoldoende aanmelding moest worden geloot wie voor zijn nummer moest opkomen. Een ingelote dienstplichtige kon zich tegen betaling laten vervangen door een zogenaamde remplaçant, een vrijgelote dienstplichtige uit dezelfde provincie of één met een hoog lotingsnummer. Dit werd door beide partijen in een notariële akte vastgelegd. Het remplaçantenstelsel werd in 1898 afgeschaft en vervangen door een persoonlijke dienstplicht. Ook om andere redenen kon men worden vrijgesteld voor militaire dienst, bijvoorbeeld als men één wettige zoon had, onder de maat was of wegens lichamelijke gebreken.

De dienstplicht duurde aanvankelijk vijf jaar, vanaf het 18de tot en met het 22ste levensjaar. De wetten om de Nationale Militie te regelen werden in de loop van de negentiende eeuw en begin van de twintigste eeuw herzien en aangepast. Op grond van deze wetten was Nederland verdeeld in militiedistricten. Ieder district beschikte over een militiecommissaris, een militieraad en vanaf 1912 ook over één of meer keuringsraden. Zij waren belast met de loting en keuring van dienstplichtigen. De zorg voor de lichting van de militie was in handen van de Gouverneur van de provincie, later Commissaris des Konings/der Koningin.

Op 1 maart 1922 werd de Dienstplichtwet voor land- en zeemacht ingevoerd; het lotingsysteem werd pas in 1938 afgeschaft.

Meer over militieregisters bij het BHIC?