Inhoud
Afdelingsagenda tweede kwartaal 2022
In dit nummer
Een veertigjarig jubileum
De algemene (voorjaars)ledenvergadering, 21 april 2022
Ontdek ‘mijn’ verhaal,
Programma lezingen 2022/2023
Excursie naar de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag
Nieuws van het archief
Lenen van boeken uit onze bibliotheek
Stamreeks van Edmuntinga C. M. de Haan
Misschien zit hier iets voor u bij
Het pachtersoproer in Benningbroek in 1748
Kwartierstaat van Klaas Bant (geb. 15-05-1935)
Mutaties tot en met 31 juni 2022

Zeldzame documentatie van de Portugese inquisitie met gedetailleerde informatie over de veroordelingsprocessen die 500 jaar geleden plaatsvonden, is voor het eerst gedigitaliseerd in het Centraal Archief voor de Geschiedenis van het Joodse Volk, de Nationale Bibliotheek van Israël in Jeruzalem. De documenten omvatten gedrukte versies van preken die door twee priesters werden gepredikt aan het einde van de processen die zij voorzaten, en een ingebonden manuscript van 60 pagina’s uit de 18e eeuw dat de eerste 130 jaar van de activiteiten van het Portugese Inquisitietribunaal documenteert.  De processen vonden voornamelijk plaats in Lissabon, met een korte vermelding van processen in Tomar.

Het in het Portugees geschreven manuscript bevat informatie over processen die tussen 1540 en 1669 door inquisiteurs werden gevoerd tegen pas bekeerde joden die ervan werden beschuldigd in het geheim door te gaan met het praktiseren van het jodendom. Inbegrepen zijn details van de processen, inclusief data, namen van priesters die hebben deelgenomen en het aantal slachtoffers dat in elk proces is veroordeeld.

Autos-da-fé,  in Nederlands: handelingen op basis van het geloof, waren publieke spektakels waarin de vonnissen van de slachtoffers van de inquisitie werden voorgelezen en uitgevoerd door de autoriteiten. De samenvattingen zijn geschreven in een tijd dat de inquisiteurs, of iemand die aan de processen deelnam, de behoefte voelden om het werk van de inquisitie als een positief iets bij te houden, merkte archivaris Pnina Younger op. Op basis van het handschrift zijn alle samenvattingen door één persoon geschreven, zei ze.

Die samenvattingen werden later in de 18e eeuw in een boek ingebonden als herinnering aan de wreedheid van die processen, legde ze uit. Het boek bevat ook een samenvattende lijst van de processen die op apart papier zijn geschreven en die volgens haar aan het eind van de 19e of het begin van de 20e eeuw zijn samengesteld op basis van het handschrift en het gebruikte papiertype.

In 1536 startte de katholieke kerk de inquisitie in Portugal na een massale toestroom in het land van “anusim”, joden die gedwongen werden zich tot het christendom te bekeren op de vlucht voor de Spaanse inquisitie. De Portugese inquisitie omvatte bijzonder wrede straffen die vaak werden uitgevoerd voor grote menigten die zich verzamelden om te kijken. De rechtszaken stopten na ongeveer 250 jaar, hoewel de Portugese inquisitie pas in 1821 officieel werd afgeschaft, zei Younger.

Hoewel veel van de rechtszaken werden gehouden tegen ‘nieuwe christenen’, werden er ook enkele rechtszaken gehouden tegen ‘oude christenen’, degenen die hun christelijke bloedlijn in het ‘diepe verleden’ konden traceren.  Deze oude christenen pleitten voor hun “zuiverheid van bloed” in de processen die mensen beschuldigden van misdaden zoals judaïsering, godslastering, bezit van verboden boeken, heiligschennis, sodomie en bigamie, zei ze.

Digitale exemplaren van de twee gedrukte preken zullen binnenkort beschikbaar zijn op de website van de Nationale Bibliotheek van Israël op www.nli.org.il/.

De preken waren een belangrijk onderdeel van de strafprocessen en waren niet alleen gericht aan de slachtoffers, maar ook bedoeld als een vorm van discipline voor het publiek dat de autos-da-fé kwam observeren, zei ze.

Een van de gedrukte preken werd op 26 juni 1645 gepredikt op een autos-da-fé door de Augustijner pater Phillippe Moreira. De samenvatting van de gebeurtenis is te vinden in het gebonden boekdeel, zei Younger, terwijl hij het boek opende op de overzichtspagina waar Moreira’s naam en de datum duidelijk te zien zijn.

Deze autos-da-fé wordt ook vermeld in de afzonderlijke overzichtslijst, waarin wordt vermeld dat 11 van de 72 mensen die onder de priester werden berecht, waren veroordeeld tot brandstapel, zei Younger.

De documenten maakten al enige tijd deel uit van de archiefcollectie en waren gecatalogiseerd, zei ze, maar kwamen opnieuw aan het licht in het kader van de hercatalogisering en digitalisering van de bestanden en documenten door de archieven.

Van de redactie
In Op zoek naar Cornelia Lamotte neemt Willemijn Döpp ons mee naar het moeizame leven van een eenvoudige volksvrouw in de 19^e eeuw. Zij laat zien hoe je door een slimme combinatie van verschillende bronnen van gemeente, gerecht en kranten toch een heel leven in beeld kan brengen. Arme mensen laten toch hun sporen na.

Aansluitend neemt Hans van Felius ons mee naar de middeleeuwen. Hij laats ons de valkuilen zien van geschreven en gedrukte bronnen door meerdere bronnen secuur met elkaar te vergelijken. Hij maakt daardoor korte metten met zogenaamde ‘vaststaande feiten’. Toegegeven, het is vakkundig en specialistisch werk, maar het maakt ons duidelijk dat we niet klakkeloos alles wat geschreven staat voor waar moeten aannemen.

Vervolgens richt Bram Plantinga, bijgestaan door drie leden van de afdeling NGV-Rijnland, de schijnwerper op een bijzondere en onbekende bron voor genealogen. Die onbekendheid kan ook bij vergelijkbare bronnen elders in ons land aan de orde zijn. Een aansporing voor echte speurneuzen onder onsom verder te zoeken.

Op het gebied van wapenkunde geeft Ralf Hartemink een interessant overzicht en analyse van de overheidsheraldiek van de waddeneilanden in Nederland, Duitsland en Denemarken. Je zou een redelijke mate van overeenkomst verwachten, maar er blijken duidelijke verschillen in ouderdom, thema van de afgebeelde objecten en kleurstelling.

Bep Kastelijns ging op zoek naar de oudst bekende voorvader van haar grootmoeder Ingetje Flach en kwam uit bij een Duitse militair uit Waldeck, in dienst van het Staatse leger. Hij trouwde een meisje uit Zaltbommel, kreeg daar nageslacht en maakte daar de omwentelingen mee in de Bataafs-Franse Tijd. Zij vraagt zich af hoe hij dat allemaal beleefd zou hebben.

Antonia Veldhuis heeft dit keer een aflevering van VANALLES gericht op bronnen over zeevaart. Aansluitend heeft zij de tips toegepast in het artikel over Pieter Hendriks Klatter en zijn familie. Het geeft een indringend beeld van de ongewisheid en het harde leven van zeevarende families in de 19^e eeuw.

Tot slot weer de rubrieken Boekrecensies en Tijdschriften. De laatste rubriek dit keer wat uitgebreider om een achterstand in te lopen maar meer nog omdat wij door een technische storing een tijdlang verstoken zijn geweest van De Nederlandsche Leeuw. Dankzij de welwillende medewerking van het KNGGW kunnen wij nu in één keer zeven samenvattingen van de nummers uit 2020 en 2021 bieden. Niet onbelangrijk vanwege de zeer omvangrijke recensie van het proefschrift van H.J.J. Vermeulen, ‘Bouwsteen en Toetssteen. Een overweging van de bronnen en methoden van de genealogie (…)’ met een overzicht van de vijf oudste generaties van het Gelderse geslacht de Cock, en de daarop volgende uitgebreide reacties in het kader van hoor en wederhoor. Iedere rechtgeaarde genealoog zou hiervan kennis moeten nemen.

De redactie wenst u veel leesplezier.

Ingelogde leden kunnen hier klikken om de pdf te downloaden en te lezen.

In juni 2022 zijn de indexen van de volgende bronnen toegevoegd. In de meeste gevallen zijn deze bronnen ook al digitaal te vinden op onze website.

Burgerlijke stand

Geboorten

• Alphen en Riel: 1858-1870, 1903-1912
• Berkel-Enschot: 1811-1912
• Chaam: 1903-1912
• Gestel en Blaarthem: 1811-1829
• Goirle: 1903-1912
• Heusden: 1863-1882
• Loon op Zand: 1824-1832
• ’s Gravenmoer: 1811-1912
• ‘s-Hertogenbosch: 1878
• Steenbergen: 1869-1902
• Tilburg: 1811-1812

Overlijdens

• Eindhoven: 1960, 1962-1964, 1969
• Helmond: 1961-1969
• Hilvarenbeek: 1969-1970
• Luyksgestel: 1969-1970
• Mpergestel: 1969
• Nuenen, Gerwen en Nederwetten: 1970
• Oisterwijk: 1969-1970
• Oosterhout: 1918-1922, 1970
• ’s Gravenmoer: 1969-1970
• Terheijden: 1968-1970
• Tilburg: 1970
• Waalre: 1970

Doop-, trouw- en begraafboeken

Dopen

• Geffen: 1664-1684
• Megen: 1800-1810
• Schaijk: 1773-1791, 1796-1813
• Wanroij: 1667-1784

Trouwen

• Maren: 1723, 1810
• Sint-Oedenrode: 1790-1810
• Wanroij: 1760-1803

Begraven

• Berghem: 1677-1762
• Gassel: 1804-1810
• Heesch: 1671-1762

Schepenbanken

• Dinther: 1748-1749
• Erp: 1724-1748
• Esch: 1809-1810
• Grave: 1689-1692
• Kessel: 1793-1796, 1800-1805
• Lith: 1777-1785
• Maasland: 1800-1810
• Maren: 1778-1785
• Schijndel: 1805-1807
• Veghel: 1808-1809

Rechtbanken

Strafvonnissen van de arrondissementsrechtbank in Breda: 21 registers uit de periode tussen 1922 en 1926.

Gescande archiefstukken

Via scannen-op-verzoek is een groot aantal archiefstukken gescand en online gepubliceerd. Bekijk het complete overzicht (Excel-bestand)

Foto’s

Aan de digitale beeldbank zijn afgelopen maand ruim 600 foto’s toegevoegd:

• 2154 – Brabantse actieverleden/collecties van Erik van Zwam, Sylvia Dangé en Susanne Weideveld (625)
• 1672 – Uden, foto’s van Wim van der Elzen (27)