Dinsdag 3 januari 2023 is de eerste dag van het nieuwe jaar dat het Historisch Centrum Limburg (HCL) haar deuren opent. Dat is meteen een bijzondere dag, want dan worden honderden archiefstukken openbaar die nog niet eerder in te zien waren, of alleen onder voorwaarden.
Dat komt vanwege de Archiefwet. Deze bepaalt dat documenten van overheidsinstellingen na twintig jaar worden overgedragen aan het historisch archief. Ruim 95 procent van die stukken is direct in te zien. Voor de rest geldt een beperking op de openbaarheid, meestal
vanwege de privacy van nog levende personen.
Daarnaast maken we bij het HCL speciale afspraken met de schenkers van particuliere archieven. De eventuele beperkingen daarop gelden altijd voor een van tevoren vastgestelde periode. Zo worden er jaarlijks met ingang van 1 januari nieuwe archieven openbaar!
De Regionale Omroep Zuid
Een bijzonderheid dit jaar is dat de beperking op het gehele archief van de Regionale Omroep Zuid (ROZ) wordt opgeheven. Dit zijn we overeengekomen met regionale omroep L1, die hier als rechtsopvolger zeggenschap over heeft. Het archief van de ROZ bevindt
zich op onze locatie in Maastricht.
De ROZ was van 24 december 1945 tot en met 1 januari 1988 de regionale omroep in de provincie Limburg. Daarmee was het ook de eerste regionale omroep van Nederland. In die tijd was het (politiek) onrustig in Limburg. Door een regionale omroep in het leven te roepen kon de overheid de inwoners van onze provincie op een makkelijke manier bereiken en negatieve berichten uit de wereld helpen.
Dit is ook terug te zien in de archieven van de ROZ zelf. Zo heeft de inhoud van uitzendingen in de eerste jaren nog een katholieke en loyale inborst. Later doet zich geleidelijk een cultuuromslag voor, en wordt de inhoud ook kritischer en subjectiever van aard. Zo worden er in 1964 bijvoorbeeld ook items gemaakt over Europese politiek en de politieke situatie in Angola.
Het archief bevat behalve dagrapporten en correspondentie ook uitgeschreven inhoud, zoals speeches, opvulteksten en hoorspelen. Die hoorspelen waren bijvoorbeeld afgeleid van regionale mythen en sagen over heiligen als Sint Christoffer en Sint Servaas, of bendes zoals de bokkenrijders. Ze geven daarnaast een mooi tijdsbeeld door hun taal- en woordgebruik.
Wat wordt er verder openbaar?
Verder zijn er geen volledige archieven waarvan de beperking wordt opgeheven. Het betreft alleen losse archiefstukken. Zo kun je op onze locatie in Maastricht nu komen zoeken door de jaargang 1947 van de verschillende rechtbanken in Limburg. Hier gold een openbaarheidsbeperking van 75 jaar op.
Ook bijzonder: op onze locatie in Heerlen vervalt de beperking voor 21 inventarisnummers uit het archief van de Familie Schunck, bekend van het warenhuis Schunck in het Glaspaleis. Die archiefstukken zijn allemaal uit het jaar 1972, het jaar dat Christine Schunck besloot om alle uitstaande aandelen terug te kopen om het bedrijf om te zetten in een BV. Achteraf (wellicht) een verkeerde beslissing, want niemand binnen de familie wilde haar opvolgen. Hierdoor moest het bedrijf in 1995 worden verkocht.
Overigens zullen de archiefstukken waarvan de openbaarheidsbeperking wordt opgeheven die op onze locatie in Heerlen liggen pas vanaf 12 januari in te zien zijn. Dat is daags nadat onze nieuwe archiefbewaarplaats daar officieel wordt geopend.
Download hier het volledige overzicht van alle archiefstukken die per 1 januari 2023 openbaar worden (PDF).
“Wat een schattig klein en bijzonder boekje” zei een nieuwe collega, toen ze het had over het mirakelboekje van de heilige Sint Eusebius. En inderdaad het inmiddels al door verschillende wetenschappers en anderen gebruikte en geciteerde 15e-eeuwse legendeboekje van Sint Eusebius is een kleinoodje.
