Een op kunstmatige intelligentie gebaseerd paleografisch project van wetenschappers in Nederland vond een manier om het menselijk oog te vervangen door kunstmatige intelligentie. Het is een project waarover ík al eerder schreef en waarmee men thans in Nederland o.a. de verslagen van de statengeneraal uit de vroegere handgeschreven periode kon digitaliseren. Nu kan men dit doen om Bijbelteksten in klassiek Hebreeuws te analyseren. Het belangrijkste document zijn de Dode Zeerollen.
Trainden generaties schrijvers zo’n 2000 jaar geleden samen in de Woestijn van Judea? Werden sommige manuscripten bekend als de Dode Zeerollen geproduceerd als een teaminspanning door twee of meer schriftgeleerden die zij aan zij werkten in Qumran? En hoeveel auteurs zitten er achter het geheel van artefacten (prehistorische voorwerpen) waarvan het opgraven wordt beschouwd als een van de meest cruciale archeologische ontdekkingen van de 20e eeuw?
Een paleografisch project op basis van kunstmatige intelligentie, uitgevoerd door wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen. Men hoopt antwoorden te vinden op veel van deze vragen en een ongekend licht te werpen op de gemeenschappen achter de tekst.
De eerste bevindingen van het project werden woensdag gepubliceerd in het tijdschrift PLOS ONE, waarmee een decennialang raadsel werd opgelost: de iconische rol ‘Grote Jesaja’ werd geschreven door twee schrijvers en niet één.
De Dode Zeerollen zijn een geheel van zo’n 25.000 fragmenten opgegraven in grotten aan de Dode Zee in de jaren 1940 en 1950. De artefacten omvatten enkele van de oudste manuscripten van de Bijbel, andere religieuze teksten die niet werden geaccepteerd in de canon en niet-religieuze geschriften.
Dit project is de eerste poging om het menselijk oog van paleografen te vervangen door een kunstmatige intelligentie-analyse. Het onderzoek hoeveel schriftgeleerden aan een manuscript werkten of betrokken waren bij het schrijven van de rollen in het algemeen klinkt misschien als een triviaal iets, maar het opent een geheel nieuwe manier van denken over de Dode Zeerollen, niet alleen als één collectie, gemaakt voor één groep, maar als verschillende collecties voor verschillende mensen, “Het staat nog maar aan het begin, maar het stelt ons in staat om verbanden tussen de teksten in een compleet nieuw perspectief te zien.”
Men begon de Jesaja-rol te analyseren, zowel vanwege de symbolische betekenis – 7 meter lang; het was een van de eerste zeven rollen die in 1947 werden gevonden en het is een van de best bewaarde – en voor het feit dat wetenschappers decennialang hadden gediscussieerd over de vraag of het artefact door een of twee schriftgeleerden werd geproduceerd.
“Dit is een onbesliste kwestie onder geleerden geweest omdat het schrijven zo op elkaar lijkt, maar tegelijkertijd zijn er enkele verschillen in de manier waarop de woorden in de twee delen worden geschreven”, legde hij uit. “Bovendien werden drie regels onderaan kolom 27 leeg gelaten en begint het nieuwe hoofdstuk, Jesaja 34, bij kolom 28. De kolom markeert ook het begin van een nieuw blad dat aan het vorige is geplakt. Normaal gesproken zou een nieuw hoofdstuk in dezelfde kolom beginnen.”
“Het is een fascinerend probleem voor paleografie. We weten allemaal dat als je schrijft, het handschrift nooit precies hetzelfde is, er zijn altijd enkele variaties. De variaties van elke persoon zijn verschillend, maar soms kunnen schrijvers heel veel in dezelfde stijl schrijven, waardoor het voor het menselijk oog moeilijk is om er onderscheid tussen te maken. Dus dit was eerst een testcase.
De AI-experts ontwikkelden een algoritme om de patronen van deze variaties te analyseren en konden vaststellen dat het manuscript inderdaad door twee verschillende mensen was geschreven, waarbij de overgang plaatsvond tussen kolom 27 en 29.
Op de vraag of dit betekent dat de schriftgeleerden zij aan zij werkten aan verschillende delen van het Bijbelse boek die vervolgens samen werden gevoegd, lijkt hoewel er geen zekerheid is, dat het een plausibel scenario is. Het feit dat het handschrift van de schriftgeleerden zo op elkaar leek, zou een teken zou kunnen zijn geweest dat ze samen trainden.
Om het algoritme te trainen, gebruiken de experts de gedigitaliseerde afbeeldingen van de manuscripten van de Israëlische antiquiteitenautoriteiten, het orgaan dat namens de staat Israël de beschikking over de manuscripten kreeg.